Boominspectie Plus: beter presterende bomen in Venlo

Iedere gemeente heeft te maken met klimaatopgaven. Dat vraagt om een andere kijk op bomen en bomenbeheer. De gemeente Venlo zet die andere bril heel bewust op, en wil meer sturen op ecosysteemdiensten. Want meten is weten, vindt John van den Berg, Directievoerder boom- en bosbeheer van de gemeente Venlo. “Om de groene baten van bomen te optimaliseren heb je inzicht nodig op detailniveau: je moet weten welke knoppen er zijn om aan te draaien. En dat begint met goede, kloppende data. In dit geval dus met een Boominspectie Plus.”

“In Venlo focusten we vroeger vooral op risico’s en aansprakelijkheid. Dus hoe zit het met de veiligheid van de bomen? Een boom heeft veel meer te bieden en dat wordt in deze tijd steeds belangrijker. Nu willen we juist meer kijken naar ecosysteemdiensten van bomen. Onze ambitie is om ons bomenbestand beter te laten functioneren. Daarvoor heb je andere meetinstrumenten nodig, ook om dat met cijfers te onderbouwen naar de gemeenteraad. Je moet kunnen berekenen wat de boom presteert aan groene baten, wat hij zou kúnnen presteren. Maar ook welke beheerkosten je moet maken om die potentie eruit te halen.” Dit jaar was de inspectie dan ook uitgebreider dan alleen de standaard BTA. Letterlijk een Boominspectie Plus.

Hoe groter de kroon, hoe meer een boom bijdraagt. Daarom werd van iedere boom het kroonvolume berekend. De gegevens zijn geleverd door TreeTracker, vast onderdeel van de Boominpsectie Plus. “Voordat onze inspecteurs naar buiten gaan heeft een auto van TreeTracker alle bomen nagereden om automatisch gegevens over de boomhoogte, stamomtrek en takvrije stam op te nemen”, vertelt collega Erik Hanegraaf. “Daarmee kunnen we het kroonvolume berekenen.” “Het is de bedoeling om de bomen te volgen in de tijd”, vult John aan.” Zo zie je ook wat de effecten van je beheer zijn op de langere termijn.”

Nieuwe parameters voor andere waarde
Aan het bomenpaspoort zijn velden toegevoegd om de waarde van bomen tot uitdrukking te brengen. In de eerste plaats ‘beheerbaarheid’. “In Venlo zien we nog regelmatig bomen ‘in een bloempot’; met een groeiplaats van 1 vierkante meter. De veiligheid en conditie zijn misschien best in orde, maar zo’n boom wordt niet groot en draagt weinig bij. Dat aspect willen we meewegen bij het bepalen van de waarde”, zegt John.

“Beheerbaarheid is een getal dat de kosten en baten van beheer tegen elkaar afweegt”, vult Erik Hanegraaf aan. “Hoeveel beheerkosten moet je maken om de potentie uit die boom te halen? Dat wordt voor een belangrijk deel bepaald door de standplaats: een boom in een gazon met een grote groeiplaats scoort hoger dan een boom in een drukke straat in verharding. Het is natuurlijk altijd een beetje een subjectief oordeel. De gemeente Venlo gaat de beheerbaarheid zelf bepalen aan de hand van een kaartanalyse. Wij gaan met een steekproef bekijken of hun oordeel overeenkomt met wat wij zien in de werkelijkheid.” Daarnaast krijgen alle Venlose bomen nog een cijfer: de W-waarde. Een algemene indicatie van de waarde van de boom, die wordt bepaald door de beheerbaarheid, samen met veiligheid, conditie en het kroonvolume.

Liever beter dan meer
“Voor het politieke gevoel is het natuurlijk geweldig om méér bomen te planten”, zegt John, “maar als je dat niet op de goede plek doet, bijvoorbeeld binnen de toekomstige kroonprojectie van een andere boom, dan heeft het niet zoveel zin. Met dit soort getallen kun je onderbouwen dat je met één grote boom meer ‘opbrengst’ hebt dan met drie kleintjes. Dat je bomen de ruimte moet geven om een flinke kroon te ontwikkelen.

Ook aan burgers kun je je beheer zo beter onderbouwen. Je kunt uitleggen dat je bomen weghaalt omdat ze op die plek niet kunnen uitgroeien. De W-waarde kun je gebruiken bij ruimtelijke ontwikkelingen, om in een vroeg stadium bomen te betrekken en te kijken hoe je ze kunt inpassen, maar ook hoe je ontwikkelingen kunt aangrijpen om de situatie van de bomen te verbeteren.”

Goede data én goed vakmanschap
Goede data is belangrijk, John benadrukt dat meerdere malen. Met adequate cijfers kun je aan de juiste knoppen draaien, snel handelen, helder communiceren. “Maar je moet je er ook weer niet op blindstaren,”, vindt hij, “en ook niet achter verschuilen.”

“Minstens zo belangrijk is goed vakmanschap. Daarom zijn we blij met de Boominspecteurs: stuk voor stuk betrokken mensen.” “Een ander soort kwaliteit vraagt ook om een andere kijk op beheer”, vertelt Erik. “Daar moet je iedereen in meenemen. Het is belangrijk om van te voren goed overleg te hebben met de opdrachtgever: waar wil je op inzetten? Als je gaat voor groene baten zul je eerder beslissen een boom – waar het kan – breed uit te laten groeien en minder hoog op te snoeien, bijvoorbeeld. Als je een grote zijtak laat zitten kan dat enorm veel volumewinst geven – dat kan net zo veel effect hebben als twee kleine boompjes. Maar je moet wel anders gaan kijken. En je moet óók de snoeiploeg daar goed in meenemen.”